Vragen over het verleden

Van wie stam ik af? Waar woonden mijn voorouders? En wat deden zij in het dagelijks leven? Talloze televisieprogramma’s en websites spelen in op de groeiende behoefte van mensen om meer inzicht te krijgen in dergelijke existentiële vraagstukken. Genealogie-expert Josca Koster vertelt over de waarde van antwoorden op vragen over het verleden.

Het egodocument

Voordat ze vijf jaar geleden begon met het professioneel aanbieden van een stamboomservice, zocht ze in 1982 al haar eigen familiestamboom uit. ‘In Haarlem liep ik vaak over de Grote Markt, langs het standbeeld van Laurens Janszoon Coster. Dan zei ik altijd grappend “dag opa!”. Maar op een gegeven moment ging ik mezelf vragen stellen. Was deze Koster misschien echt een voorouder van mij? Vier jaar heb ik toen aan mijn stamboom gewerkt. Ik kwam veel te weten, onder andere dat deze Haarlemse Koster geen familie was, maar toen hield het spoor plotseling op. Ik had mijn voorouders tot halverwege de achttiende eeuw getraceerd, maar verder dan dat kwam ik niet door de ontoegankelijkheid van papieren archieven.’ 

Het duurde negentien jaar voordat Josca weer nieuwe informatie verkreeg om verder te kunnen werken. ‘Bijna twee decennia had mijn werk stil gelegen aan vaderskant, maar door internet kon ik het weer nieuw leven inblazen. Ik kon het Friese oud-rechterlijk archief inzien en dat maakte het mogelijk om mijn voorouders tot in 1600 terug te vinden. Rond die tijd was er een voorouder die een egodocument achter heeft gelaten, wat bewaard is gebleven in een donker hoekje van het archief in Leeuwarden. Een egodocument is vergelijkbaar met een soort dagboek en niet ongebruikelijk voor die tijd. Ik kwam erachter dat deze voorouder van mij een boer was met daarnaast een functie binnen de kerk. Hij schreef onder andere over zijn werk, over familie, de Friese omgeving en over de broodprijzen.’

Speurwerk

Niet iedereen heeft het geluk zo’n ver terug te voeren stamboom te kunnen opstellen. Meestal houdt het spoor in de zeventiende eeuw op, zegt Josca. ‘Voor die tijd was het spaarzaam dat aktes van overlijden, geboorte (doop), et cetera echt systematisch werden bijgehouden. Daarnaast zijn ze, als ze al opgesteld zijn, vaak niet bewaard gebleven. Zo is in de Tweede Wereldoorlog vrijwel het gehele oud-archief van Middelburg verloren gegaan in bombardementen.’

Als ze benaderd wordt door een klant, begint ze met het nagaan van de vindbaarheid van de opgegeven namen. ‘De gegevens die nog bekend zijn in een familie over recente voorouders zijn het startpunt van het stamboomonderzoek, in verband met de privacywetgeving zijn gegevens over mensen die na 1910 geboren zijn meestal nog niet openbaar. Vandaaruit ga ik op zoek naar geboorte-, overlijdens- en huwelijksaktes, waar dan weer de namen van de ouders in staan, leeftijden en plaatsen worden genoemd. Zo ontstaat een stamreeks, waar niet alleen de vaderlijke lijn, maar ook broers en zussen van de stamvaders een belangrijk onderdeel van zijn. Niet alleen voor het totaalbeeld, maar ook omdat hun aktes interessante informatie kunnen bevatten.’

Als deze aktes er niet meer zijn, zoekt Josca naar andere bronnen. ‘Kranten, advertenties, overlijdensberichten, bevolkingsregisters. Alles kan me helpen om een generatie verder te komen.’

Een voorvader bij de VOC

Een regelmatig terugkomende vraag die ze krijgt is of het mogelijk is om uit te zoeken of er adellijke afkomst in de familie zit. ‘Maar als mensen zich dat afvragen, dan is de kans al klein, want als de familie van adel is, zou er een titel geërfd zijn.’ Een andere is of er Joodse familie is geweest in het verleden. Daar zijn niet altijd bewijzen van te vinden, vaak was men niet aangesloten bij een Joodse Gemeente. Soms kan je zeggen dat veelvoorkomende voornamen in een familie in die richting wijzen, maar dat geeft geen zekerheid. Er was een geval van een opdrachtgever die een Joodse overgrootvader bleek te hebben welke een natuurlijke dood is gestorven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wel zijn twee van zijn zussen omgekomen in concentratiekampen. Dergelijke bevindingen brengen wel wat teweeg.’

Beroepen van grootouders zijn ook vaak een gewilde wetenswaardigheid. ‘Bij bepaalde namen – Bakker, Koster – ligt het voor de hand, natuurlijk. Maar soms kom je er ook achter dat een voorouder een schipper van de VOC was. Beroepsnamen komen veel voor, naast geografische zoals van Heemskerk of van Duin, lichaamskenmerken, de Lange of de Wit en verder (vaak verbasterde) buitenlandse namen en patroniemen zoals Jansen.’

Niet zo spectaculair als een beroemde of beruchte grootvader, maar net zo bijzonder vindt Josca het scenario dat een familie eeuwenlang op dezelfde plek is blijven wonen. ‘Dat is slechts bij 5 procent van mijn opdrachten het geval. Meestal verhuizen families toch wel vanwege het vinden van werk.’

Kennis over grootouders is zelfkennis

De interesse voor het laten uitzoeken van je afkomst is volgens Josca de laatste jaren flink gestegen. ‘We willen allemaal weten waar we vandaan komen. En of er linken te leggen zijn met onszelf en het heden. Deden mijn verre voorouders misschien hetzelfde als ik nu? Of is er een eeuwenlange verbintenis met een streek? Mensen willen zichzelf en het heden beter verklaren door het verleden te analyseren. Het werkt relativerend en misschien bijna therapeutisch.’

Zelf wil Josca het boek met haar stamboom afmaken. Met alle nakomelingen van haar oudst bekende voorvader in mannelijke lijn. Zodat het verhaal van deze familiegeschiedenis voor altijd beschikbaar zal zijn.

Meer informatie over Josca vind je op: stamboomuitzoeken.nl.

__________

Door Anne Brugts, content manager

Over ons: Story Terrace helpt klanten om samen met een professionele schrijver persoonlijke verhalen vast te leggen in prachtige boeken. Onze schrijvers hebben diverse achtergronden en interesses, maar delen één passie: het weergeven van personen aan de hand van beeldende anekdotes en levendige verhalen.

Voor meer informatie over het laten opschrijven van verhalen, stuur een e-mail naar info@ of neem contact op via ons contactformulier.