Een grijs kostuum voor op reis

November 19, 2014
November 19, 2014 Theo Brainin

Een grijs kostuum voor op reis

Een grijs kostuum voor op reis

De Dordtse bankier Simon van Gijn reisde graag en veel. Het ene na het andere notitieboekje vulde hij tijdens zijn treinreizen door Europa. Conservator Wyke Sybesma van museum Huis Van Gijn was maanden bezig voor ze al deze aantekeningen had ontcijferd. Het leverde een schat aan informatie op over het reizen in de negentiende eeuw.

Portret van Simon van Gijn, ca. 1875, Huis Van Gijn

Portret van Simon van Gijn, ca. 1875, Huis Van Gijn

Op zondag, 4 augustus 1889 staat Simon van Gijn op het station van Dordrecht. Het is nog vroeg; zijn trein vertrekt om 8.24 uur.

Misschien is Van Gijn lopend naar het station gekomen. Aannemelijker is, dat hij een rijtuig heeft gehuurd. Want Van Gijn is bankier en advocaat, en het is tamelijk ongewoon voor een rijke notabele om te voet naar het station te gaan. Bovendien heeft hij veel bagage bij zich: hij staat op het punt om enkele weken door Duitsland te gaan reizen.

Misschien heeft Van Gijn wel zo’n grote, houten hutkoffer met koperbeslag bij zich die in de negentiende eeuw gebruikelijk is. Ruim genoeg om er schoenen, laarzen, een wandelstok, hoedendoos en jacquet in op te bergen. Jammer genoeg weten we dat niet zeker, want zijn koffers zijn niet bewaard gebleven. Wel weten we dat Van Gijn altijd met twee koffers reisde. Want dat staat in zijn notities.

Stoffig als schoorsteenvegers

Station Dordrecht, prentbriefkaart, ca. 1900, Regionaal Archief Dordrecht”

Station Dordrecht, prentbriefkaart, ca. 1900, Regionaal Archief Dordrecht”

De stoomtrein staat sissend en stampend te wachten. De machinist laat het fluitsignaalhoren en grijze damp trekt over het perron. Van reizen met de trein word je vies, weet Van Gijn. Tijdens een reis drie jaar eerder noteerde hij: ‘De meeste last berokkende ons de stof die ons bij aankomst als schoorsteenvegers deed uitzien.’ Om die reden draagt hij altijd een grijs reiskostuum, waarop het stof niet goed zichtbaar is. En ook is het handig om achteruit te rijden. Zodat je minder last hebt van stof en tocht.

De kruiers hebben zijn koffers in de goederenwagon gelegd en zelf stapt hij in een eersteklas coupé. De reis kan beginnen. ‘Het weder is afwisselend. Dan regen, dan zonnenschijn’, schrijft hij in zijn notitieboekje. De reist voert via steden als Venlo en Oberhausen naar Hannover. Om 5.53 uur zal hij daar aankomen, en zijn intrek nemen in Hotel Royal.

Kriebelig handschrift

Simon van Gijn leefde van 1836 tot 1922, en heeft een onbekend aantal notitieboekjes volgeschreven tijdens zijn vele reizen. Negentien daarvan zijn bewaard gebleven, en maken deel uit van de collectie van het Huis Van Gijn in Dordrecht. Dit museum is gevestigd in zijn voormalige woonhuis in de historische binnenstad.

Enkele notitieboekjes van Simon van Gijn, Huis Van Gijn

Enkele notitieboekjes van Simon van Gijn, Huis Van Gijn

Conservator Wyke Sybesma heeft ze alle negentien gelezen. “In een kriebelig handschrift schreef hij alles met potlood op. Om te voorkomen dat de letters zouden vervagen hebben we alle bladzijdes gekopieerd. Daarna hebben een collega en ik alles overgetypt. Maandenlang was ik er iedere avond mee bezig”, vertelt de 31-jarige kunsthistorica. “Het heeft een schat aan informatie opgeleverd. Ik werd steeds fanatieker. Als een woord onduidelijk was geschreven rustte ik niet voor ik wist wat er stond.”

Naast notitieboekjes zijn ook de reisgidsen (bijvoorbeeld de beroemde Baedecker-reisgidsen), stadsplattegronden en toegangskaartjes van Van Gijn bewaard gebleven. Door die te combineren met zijn aantekeningen, kon Wyke vrij exact nagaan wat hij meemaakte. Ze wijst op de beschrijving van een ‘loop-tour’ in de Coaching Guide to North Wales uit 1899, waarbij Van Gijn een kruisje heeft gezet. “Die wandeling heeft hij gemaakt. In een van de notitieboekjes meldt hij dat het een prachtige, afwisselende tocht was.”

In elf uur naar Parijs

Hutkoffer, Bazar du Voyage, Parijs, 2e helft 19de eeuw, Huis Van Gijn

Hutkoffer, Bazar du Voyage, Parijs, 2e helft 19de eeuw, Huis Van Gijn

Reistijden weken niet eens zoveel af van de huidige, ontdekte Wyke. “In ongeveer twee uur reisde je van Amsterdam naar Dordrecht. En de reis van Keulen naar Dordrecht duurde zo’n vijf uur. Dat is maar anderhalf uur langer dan nu.” Toch kostte het reizen over het algemeen veel tijd. Om Parijs te bereiken, bijvoorbeeld, was je elf uur onderweg. “Op de plaats van bestemming nam je een rijtuig. Af en toe meldt Van Gijn dat hij de electrische tram genomen heeft. Dat electrische zet hij er steeds nadrukkelijk bij. Dat was toen nog iets heel bijzonders.”

Of Van Gijn het reizen per trein als romantisch heeft ervaren valt niet op te maken uit de aantekeningen. Wyke: “Het was ook niet een keuze om de trein te pakken: je moest wel. Alternatieven als de auto of het vliegtuig waren er nog niet. Toch denk ik dat hij ervan genoten heeft. Als hij een hekel had gehad aan de trein, zou hij niet zo vaak op reis zijn gegaan.”

De expositie OP REIS MET VAN GIJN is tot 25 mei 2015 te zien in Huis van Gijn aan de Nieuwe Haven 29-30 te Dordrecht.

______

saskia-lensink

Over de auteur: na een jarenlange carrière in het onderwijs stapte Saskia Lensink in 2010 over naar de journalistiek. In de rubriek ‘Van Wieg tot Graf’ in het Algemeen Dagblad tekent Saskia de levensverhalen op van mensen die zijn overleden. Daarnaast schrijft ze over cultuur, historie en bedrijfsleven in de regio Dordrecht. Ook werkt ze aan een boek over het dagelijks leven tijdens de Tweede Wereldoorlog in Dordrecht, dat in april 2015 zal verschijnen.

 

Over ons: Story Terrace helpt klanten om samen met een professionele schrijver persoonlijke verhalen vast te leggen in prachtige boeken. Onze schrijvers hebben diverse achtergronden en interesses, maar delen één passie: het weergeven van personen aan de hand van beeldende anekdotes en levendige verhalen.

Voor meer informatie over het laten opschrijven van verhalen, stuur een e-mail naar info@ of neem contact op via ons contactformulier.

Deze maand brengen we verhalen binnen het thema ‘Romance of the Railways’. Lees ook ons artikel In Beeld: Treinreizen begin 20e eeuw. Wat is jouw meest bijzondere herinnering aan reizen met de trein.